Το ρίσκο των επιλογών μας και η πλάνη της αβεβαιότητας
Ανατρέχοντας στην διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κανείς να βρει διάφορους ορισμούς σχετικά με την έννοια της αβεβαιότητας και του ρίσκου. Οι περισσότεροι συγκλίνουν περίπου σε κοινές περιγραφές καλύπτοντας ουσιαστικά ένα ευρύ φάσμα εννοιών που χαρακτηρίζουν τον χώρο των πιθανοτήτων. Έχοντας ακούσει πολλές φορές στη ζωή μας ή ακόμα έχοντας χρησιμοποιήσει την φράση «πήρα το ρίσκο μου» για κάποιες επιλογές μας μάλλον οι περισσότεροι από εμάς δεν κατανοούμε το τι σημαίνει ακριβώς αυτό που κάνουμε. Από την άλλη πλευρά ειδικά τα τελευταία χρόνια της κρίσης αυτό που χαρακτηρίζει την Ελληνική κοινωνία σε όλα τα επίπεδα είναι το στοιχείο της αβεβαιότητας που διαμορφώνει ουσιαστικά το περιβάλλον αποφάσεων των επιλογών που έχουμε είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο.
Σύμφωνα με τον Frank H. Knight ο οποίος διαχώρισε ίσως για πρώτη φορά την έννοια του ρίσκου και της αβεβαιότητας, προσδιόρισε ως ρίσκο την ποσοτικοποίηση του κινδύνου δηλαδή την εφαρμογή πιθανοτήτων εφόσον είναι γνωστές σε ένα γεγονός. Δηλαδή το ρίσκο είναι μια επιλογή που παρόλο δεν γνωρίζουμε εάν είναι η σωστή ή λάθος γνωρίζουμε τις πιθανότητες αυτής για να συμβεί. Για να το καταλάβουμε καλύτερα ας σκεφτούμε ότι στρέφουμε ένα κέρμα στον αέρα και το αφήνουμε να πέσει, τότε έχουμε πιθανότητες 50% να έρθει κορώνα και 50% να έρθει γράμματα.
Εάν δούμε ένα δεύτερο παράδειγμα λίγο πιο σύνθετο για να κατανοήσουμε ουσιαστικά την διαφορά του ρίσκου και της αβεβαιότητας ας υποθέσουμε μια μέση ελληνική οικογένεια που κάθε Κυριακή έχει στρωμένο το τραπέζι με το καθιερωμένο κυριακάτικο πιάτο ας πούμε το παστίτσιο. Ως συνήθως η επιτυχία αυτού του πιάτου έχει προκύψει μετά από μια σειρά πειραματισμών στην πορεία των χρόνων δοκιμάζοντας κάθε φορά μια διαφορετική αναλογία μπαχαρικών και συγκρίνοντας με την προηγούμενη διαμορφώνοντας ουσιαστικά την κατανομή των πιθανοτήτων σε κάθε διαφορετική δοσολογία και ουσιαστικά αναλαμβάνοντας κάθε φορά το ρίσκο των επιλογών. Αν υποθέσουμε τώρα ότι για κάποιο λόγο η νοικοκυρά θα πρέπει να αλλάξει εταιρία ζυμαρικού, κρεοπώλη για τον κιμά και θέλει ίσως να θέλει να δοκιμάσει και μια καινούργια σάλτσα ντομάτας αλλάζοντας ουσιαστικά όλες τις παραμέτρους της μαγειρικής της συνταγής τότε Το αποτέλεσμα της ερχόμενης Κυριακής μετά τις αλλαγές αυτές είναι αβέβαιο, μπορεί καλύτερο μπορεί χειρότερο.
Η αβεβαιότητα δεν μπορεί να μετρηθεί, είναι δηλαδή το μέγεθος που περιλαμβάνει πολλές άγνωστες παραμέτρους και που δεν έχουν αντιστοιχία σε γνωστή κατανομή πιθανοτήτων. Έχοντας ίσως απλοποιήσει λίγο τις έννοιες αυτές μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε ποιο γενικευμένα και κρίσιμα παραδείγματα από το τραπέζι της Κυριακής και να αντιληφθεί το μέγεθος της αβεβαιότητας και της ανάγκης προσδιορισμού και κατανόησης των πιθανοτήτων για τις επιλογές που πρέπει να κάνουμε ειδικά τις μέρες μας. Βιώνοντας τα χρόνια της κρίσης το ρευστό πολιτικό σκηνικό ακόμα και σε διεθνές επίπεδο δημιουργείται έντονα η πεποίθηση του να βρεθούν τρόποι περιορισμού της αβεβαιότητας σε τομείς που είναι πρωταγωνιστικοί για την κοινωνία.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρισκόμαστε στις παραμονές των εκλογών της τοπικής αυτοδιοίκησης που από την φύση τους είναι ιδιαίτερα κρίσιμες και που λόγω των σημερινών συνθηκών και της διάρκειας της επόμενης θητείας αυτές αποκτούν ένα επιπλέον βαθμό βαρύτητας για το μέλλον του τόπου. Η μέχρι τώρα πορεία των διαφόρων σεναρίων έρχονται να ενισχύσουν το μέγεθος της αβεβαιότητας προσδίδοντας μεγαλύτερο βαθμό ανασφάλειας στους πολίτες όσον αφορά τις επιλογές για το καλό του τόπου μας.
Λαμβάνοντας υπόψιν τη διάκριση μεταξύ ρίσκου και αβεβαιότητας θα μπορούσε κάνει να πει ότι αυτό που επείγει για το επόμενο διάστημα είναι η μετατροπή της αβεβαιότητας σε ρίσκο και ο καθένας ας γίνει υπόλογος των επιλογών του. Στην πορεία της ζωής μας άλλωστε ερχόμαστε αντιμέτωποι με διλλήματα άλλοτε μικρά και άλλοτε μεγάλα, τουλάχιστον τώρα να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τις πιθανότητες αυτών και να μείνουμε μακριά από την πλάνη της αβεβαιότητας.